Perfectionisme Loslaten
Perfectionisme uit zich op veel verschillende manieren. Het kan voortkomen uit faalangst , angst voor afwijzing , of bijvoorbeeld een sterke behoefte aan controle. Het staat nooit op zichzelf, maar is vaak een specifieke uiting van diepgewortelde patronen uit het verleden.
Compensatiegedrag
Perfectionisme is altijd een vorm van compensatiegedrag. Het is daarom essentieel om inzicht te krijgen in de onderliggende factoren waarvoor jouw perfectionisme een vorm van compensatie is. Vaak zijn dit meerdere aspecten die samen een rol spelen.
De Achterliggende Reden
Denk bijvoorbeeld aan je schooltijd, toen je misschien altijd naar hogere cijfers streefde. Wat waren de achterliggende drijfveren hiervoor? Wilde je beter presteren dan je klasgenoten? Of misschien dan je broers of zussen? Of voelde een cijfer lager dan een 10 voor jou als falen? Stel dat je klasgenoten bijvoorbeeld gemiddeld een 6 haalden, was je tevreden met een 7? Of moest het dan per se een 9 of 10 zijn? Deze vragen helpen je om de diepere redenen achter je perfectionisme te begrijpen.
Voor wie?
Voor wie wilde je ooit hoge cijfers halen? Was het voor de juf, om geaccepteerd te worden door klasgenoten, of misschien om (een van) je ouders tevreden te stellen? Hoe ver ging je daarin, en wat liet je allemaal achterwege om dat perfectionisme waar te maken – of er in ieder geval naar te streven? En nu, voor wie doe je het eigenlijk? Voor je partner? Voor je baas? Of toch nog steeds voor je ouders?
Het ontstaan van perfectionisme
Perfectionisme kan zijn oorsprong vinden in de hoge verwachtingen van (een van) je ouders, bijvoorbeeld op het gebied van schoolprestaties of sport. De impliciete of expliciete boodschap die je meekreeg, was dat het nooit goed genoeg was. Dit kan worden gezien als een vorm van geestelijke mishandeling. Daarnaast zijn mensen die geestelijk mishandeld worden vaak ook affectief verwaarloosd. Voor perfectionisten is er vaak een diepgewortelde behoefte om zichzelf continu te bewijzen.
Voorwaardelijke aandacht
Een andere oorzaak van perfectionisme ligt in het ontvangen van voorwaardelijke aandacht. Misschien kreeg je alleen waardering of aandacht als je hoge cijfers haalde of uitzonderlijke prestaties neerzette. Dit soort situaties vormen een veelvoorkomende voedingsbodem voor perfectionisme.
Een link gelegd
Perfectionisten hebben vaak onbewust een verband gelegd tussen het ontvangen van aandacht, erkenning, bevestiging en waardering enerzijds, en het behalen van hoge cijfers of uitstekende prestaties anderzijds. Dit ontstaat vaak in een omgeving waarin zij, ongeacht hoe goed hun resultaten ook zijn, niet de aandacht en waardering krijgen waar ze als kind behoefte aan hadden en ook recht op hadden. Om die leegte te vullen, zetten ze extra stappen. Zo kan perfectionisme zijn oorsprong vinden.
Voorkomen van afwijzing
Perfectionisten kunnen daarnaast ook onbewust een verband hebben gelegd tussen het vermijden van afwijzing (“Jij kunt dat niet”) en hun perfectionistische gedrag. Door meer te doen of het nóg beter te doen, proberen ze die angst voor afwijzing op afstand te houden.
Kleine foutjes leren maken
Hoewel perfectionisme hardnekkig kan zijn, is het zeker mogelijk om ervan los te komen. Het vraagt oefening, maar het resultaat zal de moeite waard zijn. Zelf was ik jarenlang perfectionistisch, zonder het écht door te hebben. Pas toen ik een burn-out kreeg, drong dit tot me door. Ik heb mijn perfectionisme overwonnen door mezelf toe te staan kleine foutjes te maken en deze niet direct te corrigeren. Vervolgens keek ik bewust naar wat dat met mij deed. Die stap was cruciaal voor mijn herstel.
Belemmerende gedachten
Tijdens dat proces ontdekte ik dat mijn perfectionisme voortkwam uit angst voor afwijzing. Door bewust minder perfect te zijn, merkte ik welke gedachten naar boven kwamen, zoals: Wat zullen ze wel niet van me denken? Zullen ze me nog aardig vinden? Misschien denken ze wel dat ik het niet kan. Het herkennen en aanpakken van deze gedachten was een belangrijke stap in mijn persoonlijke groei.
In de steek gelaten worden
Door patronen van affectieve verwaarlozing, emotioneel misbruik of geestelijke mishandeling heb je onbewust de overtuiging ontwikkeld dat je in de steek gelaten kunt worden als je niet goed genoeg presteert. Als kind was deze gedachte heel reëel voor jou. Verlaten worden is immers een van de grootste angsten die een kind kan hebben. Het zijn juist deze diepgewortelde angsten die het zo moeilijk maken om perfectionisme los te laten.
De rol van angst
De angst die perfectionisme voedt, vindt zijn oorsprong in je jeugd. Het is de angst voor afwijzing—iets wat je als kind daadwerkelijk hebt ervaren of constant vreesde. Omdat deze angst vaak gekoppeld is aan verlatingsangst, voelt het nu als een enorme uitdaging om imperfecties toe te laten. Maar fouten maken is juist een oefening: een kans om te ervaren dat fouten je niet breken. Deze angst leeft nog steeds in het kind-deel van jouw brein.
Er gebeurde niets…
Toen ik begon met het niet direct herstellen van kleine foutjes, ontdekte ik iets verrassends: er gebeurde helemaal niets! Hebben anderen het niet gemerkt? Vonden ze het niet belangrijk? Ik weet het niet. Waar ik elke keer afwijzing verwachtte, bleef het uit. Het was een bevrijdende ervaring.
Proef op de som
Geef jezelf een realitycheck wanneer angstgedachten opkomen. Kijk eens goed om je heen: is er werkelijk gevaar? Zie je een leeuw? Is er een tsunami, orkaan, brand, of stormt er een auto op je af? Bevind je je in een andere levensbedreigende situatie? Zo niet, dan is de kans groot dat deze angst afkomstig is uit je verleden, uit je kindertijd. Dit besef kan je helpen inzien dat de angst die je voelt, niet over het huidige moment gaat, maar over toen. En dat kun je leren loslaten.
Zelf ervaren
Je zult zien dat veel van je "foutjes" onopgemerkt blijven. En als iemand ze al opmerkt, gebeurt er vaak helemaal niets. Dit inzicht krijg je door het simpelweg te ervaren. Begin met kleine fouten: kom bijvoorbeeld een paar minuten te laat, vergeet iets door te geven, maak een typefoutje, of laat iets kleins niet helemaal opgeruimd achter. Door dit vaker te doen, merk je dat de wereld gewoon blijft draaien en dat het oké is om niet altijd perfect te zijn.
Geen sprake van perfectionisme
Het komt vaak voor dat iemand denkt perfectionistisch te zijn, terwijl het eigenlijk om iets anders gaat. Bij verder doorvragen blijkt het bijvoorbeeld gedrevenheid te zijn, of misschien een te groot verantwoordelijkheidsgevoel. Zelfs de drang om altijd het maximale uit een situatie te halen, hoeft niet per se perfectionisme te betekenen. Het draait om inzicht in de onderliggende oorzaken.
Leven zonder perfectionisme is zoveel eenvoudiger. Je voelt je meer ontspannen en hebt meer ruimte voor de dingen die echt belangrijk zijn. Je leert prioriteiten te stellen en kunt bepalen welke zaken écht je aandacht verdienen. Als je oude patronen wilt doorbreken en wilt groeien naar emotioneel gezond, functioneel en doelgericht gedrag, help ik je graag om die transformatie te maken.
Oorzaken
Volgens mijn ervaring zijn er drie belangrijke oorzaken van angst die hun oorsprong vinden in de jeugd: de angst voor controleverlies, de angst voor afwijzing en de angst om verlaten te worden. Deze inzichten komen niet uit laboratoriumonderzoek :-) maar zijn gebaseerd op mijn jarenlange praktijkervaring als coach.
Voel je dat coaching je verder kan helpen?